อาหารลาว

หลวงพระบางเมืองอู่ข้าวอู่น้ำของภาคเหนือลาว

อาจกล่าวได้ว่าหลวงพระบางเป็นเมืองที่มีข้าวปลา-อาหารอุดมสมบูรณ์ที่สุดเมืองหนึ่งของประเทศ อันเนื่องมาจากหลวงพระบางมีแม่น้ำหลักสำคัญสองสายไหลผ่านคือ แม่น้ำโขง และแม่น้ำคาน นอกจากชาวบ้านจะได้ใช้ประโยชน์จากแม่น้ำทั้งสองสายในชีวิตประจำวันแล้ว แม่น้ำดังกล่าวยังเป็นแหล่งประมงน้ำจืดขนาดใหญ่ของชาวบ้าน ทั้งเพื่อการบริโภคภายในครัวเรือน และเพื่อการค้า จะเห็นได้จากตามร้านอาหารที่ให้เปิดให้บริการแก่นักท่องเที่ยวในหลวงพระบาง จะต้องมีรายการอาหารหลายรายการที่มีปลาแม่น้ำโขงเป็นส่วนประกอบในการปรุงอาหารแทบทั้งสิ้น

นอกจากคุณูปการข้างต้นแล้ว สายน้ำยังได้พัดพาเอาตะกอน, แร่ธาตุตามธรรมชาติจากที่ต่างๆ ไหลมารวมกัน ทำให้ดินแม่น้ำมีความอุดมสมบูรณ์สูง มีสภาพที่เหมาะสมแก่การเพาะปลูกเป็นอย่างยิ่ง ผู้ที่เคยมาเที่ยวหลวงพระบางหากสังเกตในฤดูน้ำลง (หน้าแล้ง) จะเห็นว่ามีการปลูกพืชผักต่างๆ อยู่ริมฝั่งแม่น้ำทั้งสองสาย ถือเป็นการใช้ประโยชน์จากดินแม่น้ำอย่างเต็มที่ โดยไม่จำเป็นต้องใช้ปุ๋ย หรือสารเคมีใดๆ เพิ่มอีกเลย นอกจากนี้พืชผักต่างๆ ที่นำมาใช้ในการประกอบอาหารเพื่อคนในท้องถิ่น และขายให้กับนักท่องเที่ยว ยังปลอดสารพิษ ปราศจากการใช้ยาฆ่าแมลง ดีต่อสุขภาพของผู้บริโภคอีกด้วย จะสังเกตเห็นว่ามีอาหารลาวหลายประเภท ที่มีส่วนประกอบอุดมไปด้วยผักนานาชนิด ทั้งที่ปรุงลงไปในอาหาร และที่เป็นผักเครื่องเคียง หรือผักเครื่องพัน 

เมื่อฤดูฝนมาเยือน “เมืองน้ำบาก” และ “เมืองงอย” ซึ่งตั้งอยู่ทางตอนเหนือของแขวง ชาวบ้านจะจับกุ้งแม่น้ำชนิดหนึ่งเข้ามาขายในตัวเมือง กุ้งขนาดไม่ใหญ่ (ประมาณเท่านิ้วชี้, นิ้วกลาง) แต่มีราคาสูง ขายกันกิโลกรัมละ 400-600 บาท “กุ้งน้ำบาก” หรือ “กุ้งเมืองงอย” ไม่มีกลิ่นคาว สามารถนำมาปรุงอาหารได้หลายอย่างเช่น ต้มยำทั้งน้ำข้น และน้ำใส แต่ที่ขึ้นชื่อที่สุดคือ การทอดกรอบคลุกเกลือ และใส่น้ำมันหอยนิดหน่อย สามารถกินได้ทั้งตัวโดยไม่ต้องแกะเปลือกออก มีชื่อเสียงโด่งดังไปทั่วประเทศลาว จะมีเฉพาะในช่วงหน้าฝน (ประมาณ 3-4 เดือน) เท่านั้นพ้นช่วงฝนไปก็จะค่อยซาลง และหมดไปในที่สุด ต้องรออีกทีปีหน้าเลยทีเดียว แต่เนื่องจากสนนราคาค่อนข้างสูง และแต่ละปีมีจำนวนจำกัด (เพราะปล่อยให้โตตามธรรมชาติจริงๆ ) ดังนั้นจะมีเพียงร้านอาหารขนาดใหญ่เท่านั้นที่สั่งมาขาย หากใครมีโอกาสได้ไปเยือนหลวงพระบางในช่วงดังกล่าวแนะนำให้ลองสั่งมารับประทาน รับรองว่าจะต้องติดใจในความสด อร่อยของกุ้งน้ำจืดชนิดนี้อย่างแน่นอน

ยังมีคนอีกจำนวนมากมักเข้าใจ และเหมาว่าอาหารลาว ก็คืออาหารแบบภาคอีสานของไทย ซึ่งเป็นความคิดที่ถูกแต่เพียงครึ่งเดียว เพราะอาหารลาวที่คล้ายคลึงกับอาหารภาคอีสานของไทย จะเป็นอาหารที่อยู่ทางลาวภาคใต้ แต่ไม่ใช่ที่นี่...หลวงพระบาง

เป็นที่รู้กันดีแล้วว่าหลวงพระบาง เป็นเมืองที่ตั้งอยู่ทางตอนเหนือของประเทศ ซึ่งในอดีตยังเป็นเมืองหลวงเก่าแห่งอาณาจักรล้านช้างอันรุ่งเรือง ส่งผลให้อาหารลาวเหนือ แบบฉบับของ “ไทเมืองหลวง” (เป็นชื่อที่คนลาวใช้เรียกชาวเมืองหลวงพระบาง) หลายชนิด มีขั้นตอนการเตรียม, ปรุงรส ฯลฯ ที่มีพิธีรีตองมากกว่าอาหารลาวจากภาคอื่นๆ โดยทั่วไป สาเหตุก็อาจเป็นเพราะได้รับอิทธิพลมาจากในรั้วในวัง (ราชสำนักล้านช้าง) นั่นเอง ทำให้อาหารลาวหลวงพระบางมีรูปแบบที่แตกต่างจากอาหารลาวในภาคอื่นๆ อยู่พอสมควร ที่โดดเด่นก็เห็นจะเป็นในเรื่องรสชาติ อาหารลาวหลวงพระบางแท้ๆ รสชาติจะเบาที่สุดในบรรดาอาหารลาวทั้งสามภาค คือมีรสไม่จัดจ้าน ไม่มีพริกแกง ไม่นิยมการผัด หรือทอดน้ำมัน แต่จะใช้วิธีการนึ่ง ต้ม เป็นส่วนใหญ่ จนมีคนเปรียบเปรยว่าอาหารลาวหลวงพระบาง เป็นอาหารของผู้ดี หรืออาหารชาววัง

แต่ในสภาพปัจจุบันเมืองหลวงพระบางคือเมืองมรดกโลก ที่มีนักท่องเที่ยวมาเยือนมากเป็นอันดับหนึ่งของประเทศ ส่งผลให้อาหารลาวหลวงพระบาง มีการพัฒนารูปแบบไปเพื่อให้สอดคล้องกับความต้องการของผู้บริโภค (นักท่องเที่ยว) จากนานาชาตินั่นเอง อย่างไรก็ตามนักท่องเที่ยวยังสามารถหาอาหารชาววังแท้ๆ ตำรับหลวงพระบางรับประทานได้ตามร้านอาหารบางแห่ง ในเมืองใหญ่เช่น หลวงพระบาง และนครหลวงเวียงจันทน์